Хэрэглэх арга ба тунгийн дэглэм

Гепариныг судсанд дуслаар тасралтгүй хийх,  эсвэл тодорхой цагийн давтамжтай шууд тарих мөн арьсан дор тарих (хэвлийн арьсан дээр) байдлаар хэрэглэдэг.  

Урьдчилан сэргийлэх зорилгоор – арьсан доор, хоногт  5000 ЕД тунгаар  8-12  цагийн зайтайгаар  ихэвчлэн  хэвлийн өмнөд хажуу хананд  тарина. (аргагүй тохиолдолд  гуя ба бугалганы дээд хэсэгт тарьж болно),  тариаг нарийн зүүгээр,  эгц өнцгөөр тарих ба  тарих үедээ эрхий ба долоовор хуруугаараа  арьсыг чимхэж, дээш нь сайн татаж байгаад,  арьсны татагдсан хэсэгт зүүг гүн хатгаж тарина. Тариаг шахаж дуустлаа  чимхсэн гараа тавихгүй. Тарьсан хэсэгт цусан хураа үүсэхээс болгоомжилж тарих хэсгийг тухай бүр өөрчлөх хэрэгтэй.  Анхны тунг хагалгаа эхлэхээс 1-2 цагийн өмнө хийнэ; хагалгааны дараа тарилгыг 7-10 хоног,  шаардлагатай гэж үзвэл түүнээс ч удаан хугацаанд үргэлжлүүлнэ. Гепарины эмчилгээг ихэвчлэн 5000 ЕД тунгаар эхлүүлдэг. Цаашдын “барих” тунгийн  хэмжээ нь хэрэглэх аргаас хамааран өөр байна. Тухайлбал: судсанд дуслаар тасралтгүй тарих бол  цагт 1000-2000 ЕД байхаар тооцож,  натрийн хлоридын 0,9% уусмалаар шингэлэн тарих ба судсанд тодорхой хугацааны зайтай шууд тарих бол 5000-10000 ЕД  тунгаар 4 цаг тутамд физиологийн уусмалаар шингэлэн хийх бөгөөд энэ үед тарианы нийт эзэлхүүн 15 мл-с ихгүй байх ёстой.  Судсанд хийх гепарины тунг тогтооход хагас идэвхжсэн  тромбопластины хугацааг (ХИТХ) харгалзан үздэг бөгөөд хэвийн үеэс 1,5-2,5  дахин  уртастал  хэрэглэнэ. 

Арьсан дор  бага тунгаар тарих үед  (5000 ЕД  хоногт 2-3удаа) хагас идэвхижсэн  тромбопластины хугацааг (ХИТХ) үзэх шаардлагагүй ч тарилгын явцад энэ хугацаа яльгүй  уртасдаг.

Гепариныг судсанд тасралтгүй тарих нь бусад аргатай харьцуулахад хамгийн үр дүнтэй арга бөгөөд цусны бүлэгнэх чадварыг тогтвортой бууруулдаг,  гэвч заримдаа цус алдалтад хүргэж болзошгүй.  

Цусыг хүний  биеэс гадуур эргэлдүүлэх эмчилгээний   үед гепариныг  кг жин тутамд 140-400 ЕД,  эсвэл 500 мл цусны эзэлхүүн тутамд 1500-2000 ЕД  байхаар тооцож  хийнэ. Гемодиализын  үед эхлээд судсанд 10000 ЕД,  дараа нь  ажилбарын дунд үед дахин 30000-50000 ЕД тунг тарина.  

Ахимаг настай хүмүүст, ялангуяа эмэгтэй хүнд тунг арай багаар тооцох хэрэгтэй.  

Хүүхдэд:

Бэлдмэлийг судсанд дуслаар хийнэ. Цусны бүлэгнэлтийг найдвартай бууруулах (хагас идэвхижсэн  тромбопластины хугацааг урьд байснаас нь 2  дахин ихэсгэх) -ын тулд судсанд тасралтгүй дуслаар, тогтмол хурдтай хийж байгаа  фракцлагдаагүй гепарины тунг хоногт хүүхдийн кг жин тутамд 700-800 ЕД байхаар тооцоолно. Нэг хүртэл насны хүүхдэд  хийсэн фракцлагдаагүй гепарины цус шингэлэх үйлдэл нь цус алдах  хүндрэлийн үндсэн шалтгаан болдог.

Гепаринд мэдрэг чанар нь өөрчлөгдсөн буюу гепаринд тэсвэрт чанар үүссэн  өвчтөнд,  хүссэн  үр дүндээ хүрэхийн тулд  илүү өндөр тунгаар хэрэглэх шаардлага тулгарч болох юм. («Сэрэмжлүүлэг»хэсгийг үзнэ үү).

Хэрэглэх заалт

Гүн байрлалтай хураагуур судсанд бэлэн үүсэх ба уушгины артерт бүлэнт бөглөрөл үүсэхээс сэргийлэх ба эмчлэх,  титэм судасны цочмог хам шинжүүд, з¿ðõíèé øèãäýýñ, захын судасны бөглөрөл зэрэгт;

Цусыг биеэс гадуур эргүүлэх эмчилгээний  бүх аргуудын  (жишээ нь  гемодиализ) үед цус бүлэгнэхээс сэргийлэх зорилгоор тус тус хэрэглэнэ.

Хориглох заалт

Гепаринд хэт мэдрэгшсэн болон дараах тохиолдлуудаас аль нэг нь илэрсэн хүнд хэрэглэхийг хориглоно. 

Үүнд:

артери нь бөглөрч шигдээс болсноос шалтгаалсан уушгины (цусаар ханиах) эсвэл бөөрний (цусаар шээх) цус алдалтаас бусад шалтгаант цус алдалтууд, тухайлбал: цусны бүлэгнэлт удааширснаас болсон цусархагших хам шинж ба бусад эмгэгүүд;

бүх төрлийн байрлалтай цус алдалт, Верльгофынөвчин зэрэг судасны нэвчимтгий чанар ихэсдэг эмгэгүүдийн үед;

байрлалаас хамааралгүйгээр, үе үе давтан цус алддаг өгүүлэмжтэй хүмүүст;

цочмогдуу явцтай халдварт эндокардит(зүрхний булчингийн дотор давхаргын үрэвсэл);

элэг ба бөөрний үйл ажиллагааны алдагдалтай хүмүүс; элэгний эд эс хүнд хэлбэрээр гэмтэж үйл ажиллагаа нь хямарсан, элэгний хорт хавдар;

цочмог ба архаг явцтай цусны хорт хавдрууд (лейкоз), цус төлжилт дарангуйлагдсанаас шалтгаалсан (апластик ба гипопластик) цус багадалт;

зүрхний булчингийн цүлхэн үүсээд удаагүй байгаа үед;

хураагуур судасныхийт үхжил;

тархинд ба ууц нуруунд хийсэн хагалгааны дараах үед, нугасанд хатгалт хийсний дараахан;

нүдний хагалгааны үед;

тархинд цус харвасан байх магадгүй тохиолдолд; тархинд цус харваад удаагүй (6 сар болоогүй)үед;

эмчилгээнд үр дүн өгөхгүй байгаа артерийн даралт хэт ихсэлт;

туяа эмчилгээ хийлгэж байх үед;

хоол боловсруулах замын шархлаа ба хавдрын эмгэг;

хүнд явцтай чихрийн шижин өвчний үед;

шокын байдалтай хүн;

түрүү булчирхайд ба элэг цөсний замд хийгдсэн хагалгааны дараа;

ураг нь зулбахаар завдаж буй эхэд; умайдаа жирэмслэлтийн эсрэг ерөндөг тавиулсан эмэгтэйд,

шинэ төрсөн нярай ба дутуу нярайд (бензилийн спиртийн найрлагатай учраас).

Гэрлээс хамгаалагдсан орчинд,  тасалгааны,  25 °С-с дээшгүй хэмд, хүүхэд хүрэхээргүй газарт хадгална.

Сэрэмжлүүлэг

Гепарин эмчилгээг хийх үедээ цусны бүлэгнэлтийн байдлыг ямагт хянах хэрэгтэй. Цусны бүлэгнэлтийн шинжилгээг: эмчилгээний эхний 7 хоногт – 2 хоног тутамд 1-с доошгүй удаа,  цаашдаа 3 хоног тутамд 1 удаа;  хагалгааны дараах эхний өдөр хоногт 2 удаа, хоёр ба гуравдахь өдрөөс өдөрт 1-с доошгүй удаа хийж байх хэрэгтэй.  

Гепарин эмчилгээг гэнэт зогсооход цус бүлэгнэх үйл явц хүчтэй өрнөх учраас гепарины эмчилгээг зогсоохдоо тунг аажмаар бууруулах ба цаашдаа цус шингэлэх, шууд бус үйлдэлтэй эмүүдээр   аажмаар  солих замаар шийдвэрлэх  хэрэгтэй.  Гэвч хүчтэй цус алдалт үүссэн болон гепарин зохимжгүй байгаа тохиолдолд ингэж болохгүй.  Тарьсан газарт  цусан хураа үүсэх эрсдэлтэй учраас фракцлагдаагүй гепариныг булчинд тарихгүй. Мөн ил шарх, салст  бүрхэвчид  хүргэж болохгүй.  

Гепарин  нь өндөр молекулт бүтэцтэй учраас зарим тохиолдолд хэт мэдрэгшлийн урвал үүсгэж болно. Иймэрхүү урвал өгөх эрсдэлтэй хүнд эхний тунг хийхийн өмнө маш бага хэмжээний эмийг урьдчилан тарьж туршина. Хэт мэдрэгшлийн урвал үүсэх шинж ажиглагдвал цус шингэлэлтэд өөр эмийн бодис хэрэглэнэ. Өмнө нь гепаринд хэт мэдрэгшилтэй нь батлагдаж байсан хүмүүст зөвхөн амь насны заалтаар уг эмийг хэрэглэх ёстой. Гепарин эмчилгээг эхлэхээс өмнө болон эмчилгээ үргэлжлэх хугацааны турш цусан дахь ялтаст эсийн тоог байнга  тоолж байх хэрэгтэй.  Ялтаст эсийн тоонд хяналт тавих нь гепарин эмчилгээ хийх заалт болон гепарины тунгаас хамаарахгүй.